Theo thông tin từ Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM, bệnh viện đã cử một đội y bác sĩ hỗ trợ phối hợp điều trị tại Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam sau khi xuất hiện 3 chùm ca bệnh bị ngộ độc Clostridium Botulinum tại Quảng Nam.

Chùm ca bệnh thứ nhất gồm 3 nữ và 2 nam, ngụ tại xã Phước Đức, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Cả 5 người ăn cá chép muối ủ chua. Ngày mùng 5/3/ 2023, từ 12-24 giờ sau khi ăn món này, bệnh nhân đều có triệu chứng đau bụng, nôn ói mệt và yếu dần tay chân. Các bệnh nhân nhập Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam. Sau 3 ngày điều trị, do diễn tiến quá nặng đã có 1 ca nữ 40 tuổi tử vong. Hiện 4 ca còn lại đã tạm ổn.

Chùm ca bệnh thứ 2: bệnh nhân nữ 1986, ngụ xã Phước Chánh, huyện Phước Sơn. Bệnh nhân ăn cá chép ủ chua ngày 14/3/2023. Sau 1 ngày thì bị nôn ói nhiều, yếu dần tay chân, được nhập Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam. Ngày 16/3, bệnh nhân bị suy hô hấp và thở máy đến nay.

Chùm ca bệnh thứ 3: 4 người, gồm 3 nam 1 nữ cùng gia đình, ngụ xã Phước Kiên, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Ngày 16/3, cả gia đình ăn cá chép ủ chua. Ngày 17/3/2023, bị nôn ói nhiều nên nhập Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam. Ngày 18/3, trong số này có 2 bệnh nhân bị liệt tứ chi suy hô hấp phải thở máy tới nay và 2 bệnh nhân còn lại (1 bé nam 12 tuổi và 1 bệnh nhân nữ 24 tuổi ) yếu nhẹ tứ chi, sức cơ là 4/5 – 5/5 tự thở được.

Thông qua khai thác bệnh sử, 3 chùm ca bệnh cùng ăn 1 loại thức ăn là cá chép muối ủ chua. Trong quá trình chế biến loại thức ăn này còn bỏ vào hộp thủy tinh đóng kính sau 2-3 tuần mới lấy ra ăn (tạo điều kiện yếm khí cho vi khuẩn Clostridium Botulinum phát triển), sau ăn chưa đầy 24h đều có triệu chứng rối loạn tiêu hóa làm yếu tứ chi tăng dần.

Những trường hợp nặng đều dẫn tới suy hô hấp do liệt cơ, thở máy. Tuy nhiên, tất cả đều tỉnh và tiếp xúc được. Đánh giá sơ bộ cho thấy, các bệnh nhân bị ngộ độc Botulinum do ăn cá chép muối ủ chua. Đến 18h30 ngày 18/3/2023, kết quả xét nghiệm cấy mẫu cá muối ủ chua do Viện Pasteur Nha Trang thực hiện (mẫu thức ăn của chùm ca bệnh đầu tiên) xác định Clostridium tuýp E (+). Có thể khẳng định là các bệnh nhân bị ngộ độc Botulinum.

Sáng 18/3/2023, nhận được đề nghị hỗ trợ chuyên môn cho các ca bệnh ngộ độc đang được điều trị tại Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam, Bệnh viện Chợ Rẫy đã ngay lập tức tổ chức buổi hội chẩn online cùng Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam. Sau khi có kết quả hội chẩn, đánh giá khả năng các bệnh nhân bị ngộ độc Botulinum rất cao, Ban Lãnh đạo Bệnh viện Chợ Rẫy quyết định cử các chuyên gia hàng đầu về Chống độc và Hồi sức gồm TS.BS Lê Quốc Hùng – Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới), BSCKII. Trần Thanh Linh (Trưởng khoa Hồi sức Cấp cứu) cùng Dược sĩ Nguyễn Trọng Lộc (khoa Dược) trực tiếp đem theo 5 lọ thuốc Botulism Antitoxin Heptavalent (BAT) dùng giải độc tố Clostridium Botulinum, đây là một loại thuốc rất hiếm còn lại tại Bệnh viện Chợ Rẫy ra Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam tiến hành hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân. 13h30 cùng ngày, nhóm chuyên gia đã lên đường đến Quảng Nam.

Ngay sau đó, ê-kíp của Bệnh viện Chợ Rẫy đã tham vấn hướng điều trị cho các bệnh nhân:

– 3 bệnh nhân thở máy gồm 1 nữ, 2 nam người lớn mỗi người dùng 1 lọ BAT – theo dõi sát phản vệ trong và sau truyền 8 giờ. Theo dõi sát biến chứng loạn nhịp tim và chăm sóc bệnh nhân thở máy.

– 2 bệnh nhân còn lại: tiếp tục theo dõi sát tình trạng yếu liệt của các bệnh nhân để quyết định có sử dụng BAT hay không.

Song song việc hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân ngộ độc, Bệnh viện Chợ Rẫy cũng kiến nghị Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam báo cáo trực tiếp cho Giám đốc Sở Y tế tỉnh Quảng Nam về vụ việc ngộ độc hàng loạt tỉnh Quảng Nam; đề nghị Ban Giám đốc phản hồi vụ việc cho Sở Y tế làm công tác thông báo cho người dân trên địa bàn huyện tỉnh, ngăn chặn khả năng có người bị ngộ độc tiếp.

Ngoài ra, ê-kíp cũng đề nghị Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam phối hợp các cơ quan hữu trách tìm nguồn nhiễm do 3 chùm ca bệnh ở 3 xã khác nhau dưới 100km, không do 1 cơ sở sản xuất nhưng xảy ra trong 1 khoảng thời gian. Sau khi truyền thuốc và đề nghị các biện pháp theo dõi chi tiết, đoàn bác sĩ của BV Chợ Rẫy và Trưởng khoa ICU Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Nam sẽ tiếp tục theo dõi, trao đổi chuyên môn trong quá trình điều trị tiếp theo cho bệnh nhân. Song song đó, Bệnh viện Chợ Rẫy cũng đã có báo cáo gửi Bộ Y tế về các trường hợp ngộ độc nói trên.

Độc tố botumlinum nguy hiểm như thế nào?

Độc tố botulinum là chất độc cực mạnh, chỉ 0.03 mcg tiêm tĩnh mạch có thể gây tử vong một người nặng 70kg, 1kg có thể gây tử vong 1 tỷ người. Người bệnh thường nhiễm độc tố botulinum qua độc tố trong thực phẩm. Tất cả các loại thức ăn nếu bảo quản không tốt đều có thể gây ngộ độc.

Nguồn gây bệnh thường gặp là các loại đồ hộp có độ acid thấp như đậu, thịt hộp, cá hộp,… Trẻ dưới một tuổi cũng có thể bị ngộ độc độc tố clostridium botulinum nếu sử dụng mật ong, sữa bột chứa C. botulinum dạng nha bào. Nha bào sau khi vào đường tiêu hóa sẽ phát triển và sinh độc tố. Bên cạnh đó, độc tố botulinum cũng có thể nhiễm qua các vết thương. Thể này hay gặp ở những người tiêm chích ma túy.

Các triệu chứng khi bị ngộ độc botumlinum

Độc tố botulinum trong thức ăn sau vào đường tiêu hóa sẽ không bị phá hủy bởi acid dịch vị và men tiêu hóa mà được hấp thu ở tá tràng và hỗng tràng vào máu, sau đó xâm nhập các tế bào thần kinh, ngăn chặn sự giải phóng chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine tại các đầu mút thần kinh tiền sinap. Các xung động thần kinh bị ngưng trệ gây triệu chứng liệt vận động. Các triệu chứng sau thường khởi phát sau 12-36 giờ sau ăn (có thể tới 1 tuần sau ăn):

Tiêu hóa: Nếu nhiễm độc tố botulinum do ngộ độc thực phẩm người bệnh sẽ xuất hiện sớm các triệu chứng buồn nôn, nôn, chướng bụng, đau bụng, sau đó liệt ruột cơ năng, táo bón.

Thần kinh: Người bệnh bị liệt đối xứng hai bên, xuất phát từ vùng đầu mặt, cổ lan xuống chân với các triệu chứng là sụp mi, nhìn đôi, nhìn mờ, đau họng, khó nuốt, khó nói, khàn tiếng, khô miệng. Sau đó liệt tay, liệt các cơ vùng ngực, bụng và liệt hai chân.

Phản xạ gân xương thường giảm hoặc mất, không có rối loạn cảm giác.

Nếu nhiễm độc mức độ nhẹ, người bệnh có thể chỉ mệt mỏi, mỏi cơ tương tự như suy nhược cơ thể, không làm được các động tác gắng sức bình thường,… Nhưng nếu nhiễm độc mức độ nặng, bệnh tiến triển nhanh, người bệnh có thể liệt tất cả cơ dẫn đến ứ đọng đờm dãi, suy hô hấp, gây ngừng thở dẫn đến tử vong.

Khánh Mai (t/h)