Tắc ruột là một cấp cứu ngoại khoa có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được can thiệp kịp thời. Đã có nhiều trường hợp tắc ruột phải cấp cứu vì ăn những thực phẩm quen thuộc mà chúng ta không ngờ tới.

Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ vừa tiếp nhận cấp cứu cho một nữ bệnh nhân nhập viện trong tình trạng chướng bụng và đau quặn, buồn nôn. Bệnh nhân có tiền sử ung thư dạ dày, từng truyền hóa chất một đợt, sau đó bỏ dở điều trị, chuyển sang ăn chế độ thực dưỡng. Trước nhập viện, người bệnh cho biết đã ăn nhiều mít mật và bị đau bụng, bụng chướng, nôn, phải nhập viện cấp cứu.

Sau khi được bác sĩ thăm khám và kết quả chụp cắt lớp vi tính ổ bụng xác định, bệnh nhân tắc ruột do bã thức ăn. Bác sĩ chỉ định đặt sonde dạ dày, truyền dịch, dinh dưỡng, sử dụng thuốc làm mềm thức ăn kết hợp giảm đau. Tuy nhiên, tình trạng không có tiến triển, khối thức ăn cứng không vượt qua đoạn ruột bị tắc nên bệnh nhân phải phẫu thuật xử lý khối bã thức ăn.

Nguyên nhân của tình trạng trên là khối thức ăn khiến đoạn ruột bị tắc đóng đặc, chặn lưu thông bình thường của đường tiêu hóa. Ngoài ra, do bệnh nhân từng phẫu thuật cắt dạ dày nên khả năng co bóp, nghiền nát thức ăn không tốt. Hiện sức khỏe bệnh nhân đã ổn định, được hướng dẫn tập ăn thực phẩm mềm, dạng lỏng.

Trong tháng 6, khoa nội soi tiêu hóa Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị tắc ruột do bã thức ăn, trong đó có 2 ca điển hình. 

Bệnh nhân nam, 91 tuổi, vào viện vì nuốt nghẹn khó, đau rát vùng ngực một ngày sau khi ăn măng. Bệnh nhân được chẩn đoán dị vật thức ăn thực quản. Kết quả nội soi cắt nhỏ và lấy hoàn toàn khối bã thức ăn lớn (kích thước 8cm có cả tăm cứng) ra khỏi thực quản. May mắn vì bệnh nhân được phát hiện sớm nên khối dị vật chưa gây tổn thương loét hay thủng thực quản.

Đặc biệt là bệnh nhân H.T. (63 tuổi, Hòa Bình), bị đầy bụng kém ăn, gầy sút cân (6kg/3 tháng); không có biểu hiện đau bụng, không buồn nôn, không nôn, không sốt, đại tiện bình thường, không có u cục. Kết quả nội soi thấy có dị vật dạng thức ăn hình khối, đóng khuôn gần giống chữ nhật, nằm trong tá tràng, màu đen nâu.

Qua nội soi, khối được cắt và gắp ra ngoài thành hai mảnh to và ít mảnh nhỏ. Miếng dị vật có kích thước 3x6cm. Khi đưa ra ngoài, dị vật được xác định là một miếng măng tính chất khá mềm nhưng dai và tước xơ, phía trong đã chuyển màu nâu sẫm. Bệnh nhân cho biết đã ăn măng từ Tết.

Hằng năm khoa nội soi tiêu hóa Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 gặp 80-100 ca dị vật ống tiêu hóa các loại. Vào mùa quả hồng, có lúc trong nửa tháng, Bệnh viện E phẫu thuật cho ba bệnh nhân tắc ruột vì ăn quả hồng ngâm…

Thống kê cho thấy tắc ruột do đọng bã thức ăn là một cấp cứu ngoại khoa thường gặp, chiếm gần 20% các cấp cứu bụng. Đây là một bệnh nguy hiểm, nếu tắc ruột không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nặng như thủng ruột, giãn ruột, ruột hoại tử, viêm phúc mạc và xuất huyết…

Trên thực tế, không chỉ có mít, hồng hay măng mà nhiều thức phẩm khác cũng có thể gây tắc ruột. Các bác sĩ cảnh báo, khi ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như: mít, măng, trái cây có nhiều tanin (như quả hồng, hồng xiêm, ổi…) sẽ tạo gánh nặng lên hệ tiêu hóa, khối bã thức ăn hình thành ở dạ dày rồi di chuyển xuống ruột non, gây ứ đọng và bị nén chặt cứng dẫn tới tắc ruột.

Ăn quá nhiều trái cây có cấu trúc sợi cellulose gây ra hoặc góp phần gây tắc nghẽn. Một trong những loại trái cây phổ biến nhất được báo cáo gây tắc ruột là quả hồng, ngoài ra đã ghi nhận các trường hợp tắc ruột do trái cây họ cam quýt nói chung và một số loại trái cây sấy khô khác, các loại hạt và hạt khô, ngũ cốc nguyên hạt hoặc bánh mì nhiều chất xơ khác…

Theo ThS. BS Nguyễn Ngọc Đan, chuyên khoa Ngoại Tiêu hoá, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, tắc ruột là tình trạng ngừng trệ sự lưu thông của dịch tiêu hoá và hơi trong lòng ruột dẫn đến sự ứ trệ dịch tiêu hoá trong lòng ruột ở phía trên chỗ tắc làm cho người bệnh bị nôn, đau bụng, bí trung đại tiện. Bã thức ăn là một khối thức ăn không tiêu hoá được, chúng bị vón cục lại trong dạ dày rồi di chuyển xuống ruột non, tạo thành một cái ‘nút” gây tắc ruột.

Tắc ruột thường xảy ra ở những đối tượng sau: Người cao tuổi, răng kém không nhai kỹ được đồ ăn; Người bệnh sau cắt dạ dày, làm cho khả năng nhào trộn, tiêu hoá thức ăn của dạ dày kém đi; Giảm a xít dịch vị ( viêm teo dạ dày, dùng thuốc giảm tiết dịch vị kéo dài) dẫn đến chức năng tiêu hoá thức ăn kém; Viêm tuỵ mạn, suy tuỵ gây sụt giảm lượng enzym tiêu hoá thức ăn; bệnh nhân tâm thần, tự ăn lông, tóc…

Khi bị tắc ruột do bã thức ăn, bệnh nhân thường có biểu hiện: Thường đau bụng thành từng cơn, giữa các cơn đau bệnh nhân dễ chịu hơn. Nôn ra thức ăn cũ, dịch tiêu hoá. Nguyên nhân nhà do dịch thể trong lòng ruột bị ứ trệ lại phía trên chỗ tắc. Bệnh nhân không trung tiện và đại tiện được. Bụng chướng hơi, và có xu hướng tăng lên nếu không được điều trị. Tuy nhiên một số trường hợp vị trí tắc ở cao (gần dạ dày) bụng chướng ít hoặc thậm chí không chướng.

Trong tắc ruột, đoạn ruột ở phía trên chỗ tắc bị giãn căng do ứ đọng dịch tiêu hoá và hơi. Mức độ ứ trệ có xu hướng ngày càng nặng lên nếu không được điều trị. Sự ứ trệ trong các các quai ruột gây ra các cơn đau, tình trạng nôn mửa, phát triển vi khuẩn trong lòng ruột… Từ đó gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như: Mất nước điện giải, có thể dẫn đến suy thận, sốc: mạch nhanh, huyết áp tụt, li bì, lơ mơ thậm chí hôn mê; Nhiễm trùng nhiễm độc toàn thân: do vi khuẩn phát triển trong lòng ruột tiết ra nhiều độc tố, lan tràn vào đường máu; Trong một số trường hợp có thể dẫn đến hoại tử các quai ruột gây thủng ruột, vỡ ruột. Đây là biến chứng nặng nề, có tỷ lệ tử vong cao.

Vì vậy, khi có dấu hiệu nghi ngờ tắc ruột, bệnh nhân cần được đến ngay cơ sở y tế để khám và can thiệp kịp thời. Trong trường hợp bã thức ăn còn nằm trong dạ dày có thể tiến hành nội soi qua đường miệng để gắp bã thức ăn. Khi bã thức ăn di chuyển xuống ruột non gây tắc ruột thường cần phải phẫu thuật lấy bỏ bã thức ăn, lấy lại sự lưu thông bình thường của đường tiêu hoá.

An Dương (T/h)