Cây bần được vua Gia Long ban cho cái tên mỹ miều “thuỷ liễu” vì dáng vẻ cả cây lẫn hoa đều rất nho nhã. Cây thì nghiêng mình soi bóng nước; hoa thì thanh thoát mỏng manh màu trắng phơn phớt tím hồng, khi rơi như chiếc thảm lụa trải trắng xoá một vùng nước, lại có công cứu vua thoát đói.

Nhưng người miền Tây vẫn quen gọi đây là cây bần. Bần là loài cây mọc tự nhiên ở ven sông, rạch miền Tây, giúp giữ đất phù sa, là hình ảnh quen thuộc của người dân vùng sông nước giống như lũy tre làng đối với người dân miền Bắc, miền Trung.

Bần thường được người miền Tây chế biến thành rất nhiều món ăn dân dã như: hoa bần trộn gỏi với thịt heo, tép bạc, cá sặc. Trái bần chua có thể ăn sống và chấm kèm với các loại mắm được chế biến từ thủy sản. Trái bần chín dùng để nấu canh chua, kho cá hoặc dầm với nước mắm pha chua ngọt để chấm rau lang, rau muống luộc… Nhưng ở Cù Lao Dung, hoa bần và trái bần ổi, bần dĩa còn được chấm với mắm cá mề gà.

Cá mề gà Cù Lao Dung không đắt tiền, được đóng đáy đánh bắt nhiều từ tháng 6 đến tháng 9 Âm lịch hàng năm, trông lạ vì có màu vàng cam, phần đầu óng ánh như cá kiểng. Có nhiều cách làm mắm, người Hoa thì ủ cá với muối dùi, người Khmer ủ muối mặn hay ướp với đường thốt nốt, còn người Việt lại thêm kiểu muối chua chua và mắm cá mề gà cũng làm theo bí quyết chua ngọt này.

Ngồi trên thuyền lướt ra cửa biển đón hoàng hôn và trong lúc mặt trời chuẩn bị tỏa ráng chiều vàng trước khi lặn, ghé vào bãi bần cổ thụ hái trái bần non và hoa bần vừa nở, không phải nụ mà cũng không phải mãn khai, mang vào bếp, rửa sạch , trái thì xắt lát mỏng, hoa thì tẻ nhỏ ra rồi chấm mắm mề gà.

Lát trái bần chua, chát, cái hoa bần nhân nhẩn đắng lại ngọt hậu chấm với miếng mắm cá nhỏ vàng ươm nguyên con rục xương chua ngọt và cay tê đầu lưỡi. Một miếng hay nhiều miếng, nhấp với rượu hay ăn với cơm, dường như tất cả hương vị miền quê với không khí thời khẩn hoang ùa về.

Cù Lao Dung là huyện cực Đông của tỉnh Sóc Trăng, nằm cuối nguồn sông Hậu, có hai cửa Định An và Trần Đề đổ ra biển Đông trong chín cửa của sông Mekong. Cù lao được thiên nhiên dành tặng nhiều thứ: 25.000 ha bãi bồi, thủy hải sản phong phú, lại có cả một rừng bần thiên nhiên hàng trăm năm tuổi. Loài cây lựa nơi ven sông đất lở, đất bồi để sinh trưởng để giữ đất, nay còn nở hoa vào mùa mưa để lả tả rơi xuống dòng sông trắng xóa.

Du khách có thể đi bằng đường bộ 47 km theo tuyến quốc lộ Nam Sông Hậu từ thành phố Cần Thơ hay đi từ trung tâm thành phố Sóc Trăng khoảng 20 km theo đường quốc lộ 60 đến Cù Lao Dung. Nhưng đặc biệt hơn là chọn cách đi phà khoảng 20 phút từ Trà Vinh qua một nhánh sông Hậu đến khám phá Cù Lao Dung, thuyền len lỏi kênh rạch đi ngắm hoa bần nở.

Yến Ly