Trong số tứ đại phú hộ Sài Gòn xưa “Nhất Sỹ, Nhì Phương, Tam Xường, Tứ Định”, “Nhì Phương” được xem là người giàu thứ 2 với khối gia sản đáng kính nể.

Nhì Phương là tên gọi của Đỗ Hữu Phương (1841 – 1914), người gốc Hoa. Cha Đỗ Hữu Phương là Bá Hộ Khiêm – địa chủ Nam Kỳ thời bấy giờ.

Làm giàu từ con đường quan lộ

Ngậm thìa vàng ngay từ khi sinh ra, ông Hữu Phương có trong tay cả một cơ ngơi và cùng gia đình cai quản cai quản bất động sản của cả một vùng rộng lớn về phía bắc thành phố Sài Gòn. 

Nhờ gia đình có điều kiện, Đỗ Hữu Phương được đi học ngoại ngữ từ nhỏ. Ông giỏi tiếng Pháp và tiếng Hán. Tuy nhiên, thay vì buôn bán như cha mẹ và cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn, Đỗ Hữu Phương lựa chọn cho mình con đường làm quan.

Chân dung ông Đỗ Hữu Phương. Ảnh: Dân trí 

Khi Pháp chiếm đồn Kỳ Hòa (1861), lúc này Đỗ Hữu Phương chỉ mới 20 tuổi nhưng đã ôm mộng làm quan. Nhờ một người quen là Cai tổng Đỗ Kiến Phước, Đỗ Hữu Phương được giới thiệu với Tham biện hạt Chợ Lớn là Francis Garnier (Garnier chính là viên đại úy Pháp sau này tổ chức tấn công và chiếm thành Hà Nội)

Thấy Phương biết tiếng Pháp lại có gia thế giàu có, Garnier bổ nhiệm Đỗ Hữu Phương làm chức Hộ trưởng (khi đó khu vực Chợ Lớn được chia địa giới làm 20 hộ). Từ đó Đỗ Hữu Phương trở thành viên chức làm việc cho Pháp.

Nhờ trình độ học vấn và khả năng giao tiếp khéo léo, Đỗ Hữu Phương chiếm được cảm tình với giới chính quyền Pháp và các thương gia người Hoa. Từ năm 1872, Đỗ Hữu Phương được chỉ định làm ủy viên Hội đồng thành phố Chợ Lớn, rồi trở thành phụ tá Xã Tây Chợ Lớn. Phương cũng được Pháp thưởng Tam đẳng bội tinh, triều đình Huế thì phong Đỗ Hữu Phương thành Tổng đốc và được ban thưởng tới 2.223 mẫu ruộng.

Thuê hàng chục người về để đếm tiền

Trong thời gian làm quan chức tại Sài Gòn, Đỗ Hữu Phương được coi là trung gian môi giới cho giới thương gia người Hoa quan hệ với chính quyền Pháp. Việc ra tay cứu giúp Thủ Khoa Huân khiến một số lực lượng khởi nghĩa yêu mến Đỗ Hữu Phương (trong đó có rất nhiều tá điền, những người làm công trên ruộng đất của Đỗ Hữu Phương). Nhờ các mối quan hệ này, Đỗ Hữu Phương giàu lên nhanh chóng.

Theo sử cũ ghi lại, Đỗ Hữu Phương chỉ lo quan hệ với bên ngoài, còn việc làm ăn trong nhà ông giao hết cho vợ. Vợ Đỗ Hữu Phương là con của một quan triều Nguyễn gốc Quảng Nam nên cũng có điều kiện học hành.

Vợ Đỗ Hữu Phương không sống theo kiểu đài các như nhiều phu nhân giàu có khác. Bà biết thu vén để đem thêm tiền bạc về cho gia đình.