Ông Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc, đại diện cho hàng nghìn doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu trên địa bàn cả nước, cho biết quy định về quản lý xăng dầu hiện có nhiều nội dung chưa phù hợp, đặc biệt là các quy định ở khâu bán lẻ dẫn đến doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu thua lỗ nặng trong thời gian dài, từ đó làm đứt gãy chuỗi cung ứng, thị trường bất ổn…gây ảnh hưởng đến tình trạng thiếu hụt xăng dầu.

Cụ thể, quy định về chiết khấu đang có phân biệt giữa các doanh nghiệp. Theo quy định, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu nên dù lời hay lỗ doanh nghiệp vẫn phải bán hàng, nếu ngừng bán phải có lý do chính đáng, nếu không sẽ bị phạt. Thời gian qua, do phải chịu mức chiết khấu 0 đồng nên các doanh nghiệp bán lẻ đang lỗ rất nặng. Nhưng dù lỗ thì các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu vẫn phải duy trì kinh doanh.

Ngoài ra, doanh nghiệp bán lẻ chỉ được lấy hàng một nơi nên sau khi ký hợp đồng sẽ bị chèn ép chiết khấu, thương nhân phân phối cho chiết khấu bao nhiêu cũng phải nhận. Kể cả sau 1, 2 năm đổi nhà phân phối khác thì vẫn bị chèn ép chiết khấu. Bởi nhà phân phối biết rằng nếu doanh nghiệp bán lẻ không lấy hàng của họ thì cũng không thể lấy hàng của nhà phân phối khác. 

Điểm bất hợp lý nữa là thương nhân phân phối cũng sở hữu cửa hàng bán lẻ, làm chủ chuỗi cung ứng của chính họ. Họ được hưởng quyền lợi về giá (tính định mức lợi nhuận) và được lấy hàng ở nhiều nơi, chủ động được nguồn hàng khi tham gia thị trường họ có thể cắt chiết khấu cho khách hàng để giữ chân khách. Còn doanh nghiệp bán lẻ mặc dù là ký làm đại lý cho họ nhưng không trực thuộc họ mà tự hạch toán doanh thu, lỗ lãi, tự chịu trách nhiệm về kết quả kinh doanh, không có chiết khấu cho khách dẫn đến mất khách hàng.

Khi giá tăng, doanh nghiệp bán lẻ mua hàng thì thường bị nhà cung cấp từ chối bán, họ để tồn trữ, giữ lại hưởng chênh lệch giá, điều này khiến doanh nghiệp bán lẻ dễ đóng cửa.

“Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83/2014, Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu, nhưng những sửa đổi, bổ sung của dự thảo nghị định này không thay đổi được gì với thực trạng của doanh nghiệp bán lẻ hiện nay”, ông Tây nói.

Điểm bất cập nữa là việc mua hàng từ thương nhân nhập khẩu, phân phối cũng có sự phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp. Hiện thương nhân phân phối cũng sở hữu cửa hàng bán lẻ nhưng được lấy hàng từ nhiều nơi, còn thương nhân bán lẻ chỉ được lấy hàng từ một nơi. Trong khi doanh nghiệp bán lẻ muốn lấy hàng nơi khác thì phải thanh lý hợp đồng, xử lý, bồi thường các bảng biểu và logo liên quan, phải đăng ký giấy đủ điều kiện kinh doanh với sở Công Thương…Nhưng do quy định doanh nghiệp bán lẻ chỉ được lấy hàng ở một nơi nên nếu có chuyển qua nhà cung cấp khác một thời gian thì cũng bị chèn ép như vậy. 

Doanh nghiệp bán lẻ bị triệt tiêu cạnh tranh về chiết khấu, về quan hệ giao dịch và luôn ở vào thế bất lợi. Chưa kể các chi phí phát sinh, doanh nghiệp còn phải chịu trách nhiệm rủi ro pháp lý, không thể bảo toàn nguồn vốn, lợi nhuận để bán hàng. Doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu cũng chỉ được mua hàng của một đầu mối, được thể hiện rõ trong giấy đủ điều kiện kinh doanh. Việc này tạo điều kiện cho thương nhân đầu mối có quyền đưa ra các quy định về chiết khấu không phù hợp với doanh nghiệp bán lẻ, dẫn đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp bán lẻ thấp, thậm chí là không có.

Cách nào “giải cứu” doanh nghiệp?

Trong đơn kiến nghị khẩn cấp gửi các bộ, ngành, các doanh nghiệp đề nghị được mua xăng dầu từ 3 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu hoặc thương nhân phân phối xăng dầu theo hợp đồng mua bán xăng dầu.

Trường hợp có thay đổi các nội dung của giấy xác nhận đủ điều kiện làm đại lý bán lẻ xăng dầu, thương nhân phải gửi thông báo đến Sở Công Thương cấp tỉnh về thay đổi thương nhân cung cấp xăng dầu kèm hợp đồng mua bán. 

Về chiết khấu, các doanh nghiệp bán lẻ kiến nghị nên ghi nhận chiết khấu vào công thức tính giá cơ sở như là một khoản chi phí lưu thông ở khâu bán lẻ một cách hợp lý để đảm bảo không có sự phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp.

Đại diện doanh nghiệp cho rằng công thức giá cơ sở nên tính như sau: Trường hợp xăng từ nguồn nhập khẩu: Giá xăng dầu từ nguồn nhập khẩu được xác định bằng giá xăng dầu thế giới cộng chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng cộng chi phí kinh doanh định mức phân chia cụ thể làm 3 khâu để mỗi khâu đều có chi phí kinh doanh (gồm: khâu nhập khẩu, khâu phân phối, khâu bán lẻ chi phí định mức dành riêng cho cửa hàng bán lẻ xăng dầu tối thiểu là 3,5% nhân giá bán lẻ tại thời thời điểm bán ra) cộng mức trích lập quỹ bình ổn giá cộng (+) lợi nhuận định mức phân chia cụ thể làm 3 khâu để mỗi khâu đều có lợi nhuận kinh doanh (gồm: Khâu nhập khẩu, khâu phân phối, khâu bán lẻ lợi nhuận định mức dành riêng cho cửa hàng bán lẻ xăng dầu tối thiểu là 2,5% nhân giá bán lẻ tại thời thời điểm bán ra) cộng chi phí về thuế (thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có), thuế bảo vệ môi trường (nếu có), thuế giá trị gia tăng) cộng phí và các khoản trích nộp khác theo quy định của pháp luật hiện hành.

Trường hợp xăng từ nguồn trong nước: Giá xăng dầu từ nguồn sản xuất trong nước bao gồm các yếu tố và được xác định bằng giá xăng dầu thế giới cộng hoặc trừ premium (nếu có) cộng chi phí đưa xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng (nếu có) cộng chi phí kinh doanh định mức phân chia cụ thể làm 3 khâu để mỗi khâu đều có chi phí kinh doanh (gồm: Khâu nhập khẩu, khâu phân phối, khâu bán lẻ chi phí định mức dành riêng cho cửa hàng bán lẻ xăng dầu tối thiểu là 3,5% nhân giá bán lẻ tại thời thời điểm bán ra) cộng mức trích lập quỹ bình ổn giá cộng lợi nhuận định mức phân chia cụ thể làm 3 khâu để mỗi khâu đều có lợi nhuận kinh doanh (gồm: Khâu nhập khẩu, khâu phân phối, và lợi nhuận định mức dành riêng cho cửa hàng bán lẻ xăng dầu tối thiểu là 5% nhân giá bán lẻ tại thời thời điểm bán ra) cộng các khoản chi phí về thuế, phí và các khoản trích nộp khác theo quy định của pháp luật hiện hành.

“Giải quyết được mức chiết khấu tối thiểu dành cho các cửa hàng bán lẻ xăng dầu sẽ khắc phục được các hạn chế nêu trên, đảm bảo mục tiêu của Thủ tướng chính phủ là lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ, đảm ổn định chuỗi cung ứng, thị trường ổn định, không còn xảy ra tình trạng các cửa xăng dầu ngừng kinh doanh như hiện nay. Bộ Công Thương cũng không phải mất nhiều thời gian, công sức, nhân lực đi kiểm tra, giám sát… vì thị trường vận hành ổn định”, ông Tây nhấn mạnh.