Tăng trưởng ổn định 

Australia hiện là thị trường đơn lẻ lớn thứ 5 của tôm Việt Nam, chiếm khoảng 7% tổng giá trị xuất khẩu. Chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt gần 77 triệu USD, tăng 8% so với cùng kỳ năm trước. Từ năm 2019 đến 2024, kim ngạch xuất khẩu tôm sang Australia đã tăng trưởng đều đặn từ 127 triệu USD lên hơn 240 triệu USD.

Đáng chú ý, tôm chân trắng chiếm đến 95% tổng lượng xuất khẩu, và trong đó, các sản phẩm chế biến giá trị gia tăng chiếm 40% tổng kim ngạch. Những sản phẩm như há cảo tôm, tôm xiên que, tôm hấp, tôm lột vỏ đông lạnh… ngày càng được người tiêu dùng Australia ưa chuộng.

Lợi thế từ các FTA và quan hệ đối tác chiến lược

Việt Nam và Australia cùng là thành viên của các hiệp định thương mại quan trọng như CPTPP, RCEP và AANZFTA. Các FTA này không chỉ giúp cắt giảm thuế quan, mà còn tạo thuận lợi trong thương mại qua việc hài hòa hóa tiêu chuẩn, đơn giản hóa thủ tục hải quan và tăng cường minh bạch thương mại.

Thêm vào đó, việc hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vào tháng 3/2024 là bước tiến quan trọng về chính trị – giúp củng cố niềm tin và mở rộng dư địa hợp tác trong lĩnh vực thủy sản, nông nghiệp.

Cơ hội cho tôm chế biến sâu tại Australia

Mặc dù dân số Australia chỉ khoảng 25,7 triệu người, đây vẫn là thị trường tiêu dùng tiềm năng do: Người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cao cho thực phẩm chất lượng, tiện lợi và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Người Australia ưa chuộng thực phẩm tiện lợi, dễ chế biến nhưng vẫn giàu dinh dưỡng, đặc biệt là giới trẻ và nhóm tiêu dùng thu nhập cao tại các thành phố lớn như Sydney, Melbourne. Đây là lợi thế lớn cho các sản phẩm tôm chế biến sẵn (ready-to-cook, ready-to-eat) – phân khúc mà Việt Nam có thế mạnh.

Một lợi thế nữa là cộng đồng người Việt tại Australia khá lớn (khoảng 300.000 người), có ảnh hưởng nhất định đến hành vi tiêu dùng tại địa phương – là lực lượng quảng bá tự nhiên cho sản phẩm tôm chế biến Việt Nam.

Bên cạnh đó, tăng trưởng tiêu thụ thủy sản chế biến tăng trung bình 6–8%/năm, bất chấp quy mô dân số không thay đổi nhiều. Và xu hướng ăn chay linh hoạt và ăn uống lành mạnh thúc đẩy tiêu thụ protein từ hải sản như tôm.

Đây là cơ hội để tôm Việt Nam khai thác sâu thị phần chế biến sẵn, đóng gói tiện lợi, cao cấp, đặc biệt khi năng lực công nghệ của các doanh nghiệp Việt ngày càng cải thiện.

Lợi thế cạnh tranh

Trên thị trường Australia, tôm Việt cạnh tranh trực tiếp với tôm từ Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ – đặc biệt là nhóm tôm giá rẻ chưa qua chế biến. Tuy nhiên, lợi thế lớn của Việt Nam chính là độ ổn định chất lượng, đa dạng mẫu mã sản phẩm và năng lực chế biến sâu.

Các doanh nghiệp như Minh Phú, Sao Ta, Stapimex… đã đầu tư mạnh vào công nghệ, cho phép sản phẩm tôm chế biến Việt Nam giữ vững thị phần quốc tế, bất chấp sức ép giá từ các đối thủ.

Thách thức về logistics và tiêu chuẩn kỹ thuật

Dù có nhiều thuận lợi, nhưng doanh nghiệp Việt vẫn đang đối mặt với những thách thức:

Quy định kiểm dịch nghiêm ngặt của Australia, yêu cầu tôm nhập khẩu không chỉ đạt chuẩn kháng sinh, vi sinh, mà còn phải sạch virus.

Chi phí logistics cao, thời gian vận chuyển kéo dài 14–18 ngày. Một số doanh nghiệp đã chủ động điều phối chuỗi cung ứng lạnh kết hợp qua trung gian tại Singapore hoặc Darwin để rút ngắn thời gian và tối ưu chi phí.

Để thúc đẩy XK sang Australia, cộng đồng DN đề xuất tăng cường xúc tiến thương mại chuyên sâu theo ngành hàng, đặc biệt tại các bang lớn như New South Wales, Victoria; đầu tư logistics lạnh cho thị trường xa, hỗ trợ vận tải container lạnh theo chuỗi. Kiến nghị phía Australia nới lỏng thủ tục kỹ thuật và hành chính, tạo điều kiện cho tôm nguyên con và sản phẩm sơ chế của Việt Nam tiếp cận thị trường; phối hợp nghiên cứu giống tôm, công nghệ chế biến xanh.

Doanh nghiệp cũng cần tập trung chế biến sâu, phát triển nhãn hàng riêng cho hệ thống siêu thị Australia như Woolworths, Coles. Đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc số hóa, đạt các chứng chỉ quốc tế như ASC, BAP để tăng lợi thế cạnh tranh.

Australia có thể là “bàn đỡ” chiến lược trong bối cảnh rủi ro từ Mỹ?

Nếu thị trường Mỹ trở nên khó tiếp cận hơn do chính sách thuế mới, Australia có thể đóng vai trò như một “bàn đỡ thương mại”, giúp giảm sốc và giữ nhịp xuất khẩu cho ngành tôm Việt Nam. Khác với Mỹ, thị trường Australia ổn định hơn, ít biến động chính trị và có hệ thống pháp lý minh bạch, nhờ đó giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp Việt Nam trong dài hạn.

Với nền tảng chính trị thuận lợi, nhu cầu tiêu dùng tôm chế biến gia tăng và các FTA thế hệ mới hỗ trợ mạnh mẽ, Australia có thể là một trong những thị trường trọng điểm trong chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của ngành tôm Việt Nam.

Kỳ vọng, với thông điệp “Chủ động thích ứng – Đổi mới sáng tạo – Phát triển bền vững” tại Đại hội Toàn thể VASEP lần thứ 7 (NK 2025-2030) tổ chức vào ngày 12/6 tới đây, xuất khẩu tôm sang các thị trường trong đó có Australia sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đóng góp vào mục tiêu 14–16 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu thủy sản vào năm 2030.