Dữ liệu của Drewry Shipping cho biết, giá vận chuyển một container 40 feet theo đường biển từ Thượng Hải đến Rotterdam (Hà Lan) đạt mức kỷ lục 10.522 USD, tăng hơn 547% so với mức trung bình 5 năm qua. Do 80% hàng hoá trên toàn cầu được vận chuyển bằng đường biển nên việc tăng cước phí container sẽ khiến giá hàng hoá, từ đồ chơi trẻ em, đồ nội thất, linh kiện ôtô đến cà phê, đường… tăng cao. Điều này làm tăng thêm nỗi lo về lạm phát trên thị trường toàn cầu.

Nhu cầu tăng cao, sự thiếu hụt từ container, tàu đến công nhân bốc dỡ cũng như tắc nghẽn cảng biển… đang là những yếu tố khiến năng lực vận tải hàng hoá trên mọi tuyến đường bị giảm sút. Tình hình càng trở nên tồi tệ hơn khi Covid-19 tái bùng phát ở các trung tâm xuất khẩu của châu Á như Trung Quốc.

Tác động được thể hiện rõ ràng nhất trên các tuyến đường dài, đơn cử, chặng Thượng Hải đến Rotterdam (Hà Lan) đắt hơn 67% so với điểm đến là Bờ Tây nước Mỹ.

Nếu chi phí vận chuyển từng được xem là không có tác động đáng kể đến lạm phát vì chỉ là một phần nhỏ trong tổng chi phí thì hiện điều này đã thay đổi. Mức cước phí tăng cao vừa qua buộc các nhà kinh tế học phải chú ý đến yếu tố này nhiều hơn. Theo HSBC, việc giá cước vận chuyển bằng container tăng 205% trong năm qua có thể làm tăng giá sản xuất trong khu vực sử đồng euro thêm 2%.

Với các nhà bán lẻ, họ phải đối diện với 3 lựa chọn: tạm dừng nhập hàng, tăng giá hoặc hấp thụ chi phí sau đó chuyển sang cho người tiêu dùng. Nhưng các lựa chọn này đều có nghĩa hàng hoá sẽ đắt hơn, theo Jordi Espin, Giám đốc quan hệ chiến lược của Hội đồng các nhà vận chuyển châu Âu, tổ chức đại diện cho khoảng 100.000 nhà bán lẻ, bán buôn, sản xuất. Ông nhấn mạnh, những chi phí tăng thêm đã được chuyển sang cho người mua.

Gary Grant, nhà sáng lập đồng thời là Chủ tịch điều hành công ty bán lẻ đồ chơi The Entertainer (Anh) nói rằng, chưa từng nhìn thấy tình hình giá cả căng thẳng như vậy trong 40 năm kinh doanh.

Ông đã ngừng nhập những con gấu Teddy kích cỡ lớn từ Trung Quốc vì phải tăng gấp đôi giá bán nhằm bù đắp chi phí vận chuyển. “Liệu điều này có tác động đến giá bản lẻ không? Câu trả lời của tôi là chắc chắn có”, ông nói.

Theo Espin, châu Âu gần đây cũng đã ngừng nhập khẩu cá cơm anchovy từ Peru vì chi phí cao hơn khiến mặt hàng này không cạnh tranh với nguồn cung từ địa phương. Tương tự, người trồng ô liu từ châu Âu cũng không còn đủ khả năng để xuất khẩu hàng sang Mỹ. Trong khi đó, chuỗi cung ứng tắc nghẽn và giá vận chuyển tăng cao đã tác động đến lưu chuyển hạt cà phê arabica được Starbucks ưa chuộng và hạt robusta, phần lớn có nguồn gốc từ châu Á, dùng làm cà phê hòa tan.

Các công ty sản xuất, kinh doanh các mặt hàng có kích thước lớn, cồng kềnh nhưng giá trị thấp như đồ chơi, đồ nội thất hiện chịu nhiều khó khăn hơn. Sản phẩm cồng kềnh có nghĩa container sẽ không thể chứa nhiều hàng được, và giá hàng hoá sẽ bị tăng lên đáng kể khi cập bến. Alan Murphy, Giám đốc điều hành của Công ty tư vấn Sea-Intelligence ở Copenhagen cho biết, với một số nhà sản xuất đồ nội thất giá rẻ, chi phí vận chuyển chiếm đến 62% tổng giá bán lẻ.

Rất ít dự đoán cho rằng giá container sẽ sớm giảm mạnh. Do vậy, các công ty đang cố gắng vật lộn với tình trạng này. Một số doanh nghiệp quyết định dừng xuất khẩu đến một vài thị trường nhất định, trong khi số khác tìm kiếm hàng hoá, nguyên liệu thô ở những địa điểm gần hơn, theo Philip Damas, người đứng đầu Drewry Supply Chain Advisors. Damas cho rằng, nếu tình trạng này càng kéo dài, sẽ càng có nhiều công ty phải tái cấu trúc, rút ngắn chuỗi cung ứng.

Trong khi đó, các ngân hàng trung ương vẫn lạc quan với hiện tượng này khi cho rằng tăng giá do trục trặc nguồn cung sẽ không kéo dài. Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde hôm 10/6 đánh giá, đà tăng nhiều nhất duy trì đến cuối năm, sau đó sẽ giảm dần. Mặt khác, các công ty thường ký hợp đồng theo năm với các hãng tàu, vì vậy, mức giá vận chuyển được chốt có thể thấp hơn đáng kể so với mức giá giao ngay đang gây chú ý.

Dù vậy, một số nhà kinh tế cho rằng không nên bỏ qua rủi ro lạm phát. Bởi ngay cả khi mức độ nhỏ hơn ước tính, lạm phát đã tích tụ hơn 1 năm và sẽ có những ảnh hưởng đáng kể. Điều đó có nghĩa là tồn tại một mối nguy mà nhiều người đang đánh giá thấp tác động.

• Giá vàng, chứng khoán Mỹ thận trọng với rủi ro lạm phát
• Mối lo lạm phát giá lương thực từ chi phí bữa ăn sáng tăng cao

Đức Minh (Theo Bloomberg)